دباغی در ایران نه‌تنها یک مرحله فنی در فرآیند تولید چرم، بلکه بخشی از میراث کهن و هنر چند صد ساله کشور است. این مرحله، آخرین بخش عملیات «Beam House» و نخستین گام واقعی در تبدیل پوست خام به چرمی بادوام و مقاوم به شمار می‌آید. در کارگاه‌ها و کارخانه‌های چرم‌سازی ایران، این فرآیند با ترکیبی از فناوری‌های مدرن و مهارت‌های سنتی انجام می‌شود تا محصولی تولید گردد که هم از نظر کیفیت و دوام، و هم از نظر زیبایی‌شناسی، در بازارهای داخلی و جهانی بی‌رقیب باشد.
هدف دباغی، تثبیت ساختار پروتئینی پوست (الیاف کلاژن) و مقاوم‌سازی آن در برابر عوامل تخریب‌زا مانند فساد باکتریایی، جمع‌شدگی و آسیب ناشی از رطوبت است. پوست خام اگر بدون تیمار بماند، ظرف مدت کوتاهی دچار فساد و تجزیه می‌شود. در دباغی، مواد دباغی به عمق ساختار پوست نفوذ کرده و با الیاف کلاژن پیوند برقرار می‌کنند و با قفل کردن این ساختار، ماده‌ای پایدار، انعطاف‌پذیر و مقاوم در برابر شرایط محیطی حاصل می‌شود.
در ایران، دباغی به‌طور عمده در درام‌های دوّار بزرگ چوبی یا استیل ضدزنگ انجام می‌شود که امکان نفوذ یکنواخت مواد دباغی را به سراسر پوست فراهم می‌کند. انتخاب روش دباغی وابسته به نوع محصول نهایی است:
- دباغی گیاهی (Vegetable Tanning):
در شهرهایی چون تبریز، همدان و ورامین، هنوز هم استفاده از تانن‌های طبیعی به‌دست‌آمده از پوست درختان مانند بلوط و سماق رایج است. این روش، چرمی با بافت متراکم‌تر، استحکام بالا، و رنگ‌های طبیعی گرم تولید می‌کند و به دلیل سازگاری با محیط‌زیست، در بازارهای صادراتی، به‌ویژه اروپا، ارزش بالایی دارد. - دباغی کرومی (Chrome Tanning):
در کارخانه‌های صنعتی مشهد، تهران و تبریز، دباغی با نمک‌های کروم به دلیل سرعت بالا، قابلیت تولید در حجم زیاد و ایجاد چرمی نرم و انعطاف‌پذیر بسیار رایج است. این روش بیشتر برای تولید کیف، کفش و پوشاک چرمی مدرن استفاده می‌شود. - دباغی ترکیبی (Combination Tanning):
بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی از ترکیب روش‌های گیاهی و کرومی استفاده می‌کنند تا محصولی با ویژگی‌های هر دو روش (دوام و استحکام گیاهی + نرمی و انعطاف کرومی) به دست آید.
انتخاب روش و ترکیب مواد دباغی در ایران علاوه بر نوع پوست (گاو، بز، گوسفند یا بوفالو)، به عوامل اقلیمی، کاربرد نهایی چرم و حتی سفارشات خاص مشتریان خارجی بستگی دارد. پس از دباغی، پوست به چرمی کامل و پایدار تبدیل می‌شود که توانایی مقاومت در برابر سایش، تغییرات دما و رطوبت را دارد. این مرحله همچنین پایه‌ای برای عملیات تکمیلی مانند رنگرزی، خشک‌کردن، پرداخت سطح و اعمال پوشش‌های محافظ است تا محصول نهایی مطابق با استانداردهای بین‌المللی و سلیقه بازار هدف باشد.
ویژگی‌های کلیدی دباغی در صنعت چرم ایران:
- تلفیق هنر سنتی و فناوری مدرن در فرآیند دباغی
- استفاده از مواد گیاهی بومی مانند سماق و پوست بلوط برای دباغی طبیعی
- بهره‌گیری از روش‌های کرومی صنعتی برای تولید سریع و انبوه
- به‌کارگیری روش‌های ترکیبی برای دستیابی به کیفیت ممتاز صادراتی
- انتخاب دقیق روش دباغی بر اساس نوع پوست، شرایط اقلیمی و بازار هدف
- آماده‌سازی چرم برای مراحل تکمیلی مانند رنگرزی و پرداخت سطح
هنوز دیدگاهی ثبت نشده است.